สังคมไทยได้ผ่านขั้นตอนเรียนรู้และตระหนักภัยของมลพิษฝุ่นควัน pm2.5 มาแล้ว ฤดูฝุ่นล่าสุดสื่อมวลชนกระแสหลักแทบทุกสำนักรายงานปัญหานี้โดยพร้อมเพรียง รัฐบาลสื่อสารว่าจะเข้มแข็งเอาจริงด้วย เพราะประชาชนส่วนใหญ่รู้จักภัยอันตรายมลพิษชนิดนี้ สามารถดูค่าฝุ่นจากแอปพลิเคชัน รู้ว่าต้องสวมหน้ากากชนิดพิเศษหรือต้องติดตั้งเครื่องฟอกอากาศเพื่อบรรเทาให้กับตนเองและครอบครัว
กว่าจะผ่านขั้นตอนความรู้และการตระหนักภัยใช้เวลานานทีเดียว ย้อนหลังกลับไปยุคแรกๆ มีสถาบันการศึกษาติดตั้งเซ็นเซอร์วัดฝุ่นแบบ Low Cost บางหน่วยราชการยังไม่ให้ติดตั้งเลยด้วยซ้ำ โจทย์ในยุคแรกคือความรู้ความเข้าใจ pm2.5 คืออะไร มันอันตรายนะ มันเข้าไปเส้นเลือดเด็ก กลุ่มเสี่ยง หญิงมีครรภ์อันตรายนะ มันเกิดจากแหล่งอะไรบ้าง มันกระทบต่อสุขภาพ สังคม เศรษฐกิจด้วย และมันเป็นปัญหาที่รัฐบาลต้องมีนโยบายแก้ไขอย่างจริงจัง ... โจทย์ที่ว่ามันได้ผ่านไปแล้ว
ความขัดแย้งเชิงผลประโยชน์ที่ซับซ้อน ตามมาด้วย ความขัดแย้งเชิงความคิด จะแก้อย่างไรด้วยวิธีไหน สำนักหนึ่งบอกว่า ให้จับกุมเข้มงวด ห้ามเด็ดขาด อีกสำนักบอก／Flickr
นั่นก็แปลว่า ก่อนหน้านี้บางป่าที่ต่างหน่วยต่างอยู่ ไม่มีการเสริมช่วยเหลือกัน กรณีที่เกิดไฟไหม้ในช่วงวิกฤติอาจจะมีแค่กำลังพลของสถานีไฟป่าแค่ 30-40 คนที่ต้องดูแลพื้นที่เป็นแสนๆ ไร่ การบูรณาการภายในของกรมอุทยานฯ เพิ่งเริ่มดำเนินการมาได้ในปีแรก เป็นแค่การบูรณาการภายในกรม ที่สุดแล้วการจะแก้ปัญหาไฟในป่าของรัฐได้ ยังต้องบูรณาการหน่วยงานภายนอกด้วย นั่นล่ะโจทย์ยากมาก เพราะวัฒนธรรมของระบบราชการไทยเป็นอุปสรรคด้วยตัวของมันเอง
ความขัดแย้งเชิงผลประโยชน์ที่ซับซ้อน ตามมาด้วย ความขัดแย้งเชิงความคิด จะแก้อย่างไรด้วยวิธีไหน สำนักหนึ่งบอกว่า ให้จับกุมเข้มงวด ห้ามเด็ดขาด อีกสำนักบอกต้องปล่อยให้เกิดมีบ้าง ภายใต้ควบคุม อ้าว ! ควบคุมอย่างไรล่ะ ที่เห็นมันคุมไม่ได้นะ ฯลฯ
ร่าง กฎหมายอากาศสะอาดใหม่ที่กำลังแปรญัตติอยู่ กำลังถูกท้าทายว่าจะคลี่คลายความขัดแย้งที่ซับซ้อน ทั้งความขัดแย้งเชิงผลประโยชน์ กับ ความขัดแย้งเชิงความคิด จะออกแบบกฎเกณฑ์ระเบียบวิธีและทิศทางแก้ปัญหาแบบไหน-อย่างไร ?
เอาแค่เริ่มมีข่าวว่าจะให้มีกองทุนเก็บเงินจากผู้ก่อมลพิษ ก็มีเสียงคัดค้านออกมาแล้ว !
