Anh Vương, 28 tuổi, là một kỹ sư tại Công viên Khoa học phía Nam Đài Loan. Anh ấy thường khỏe mạnh, không có thói quen hút thuốc, uống rượu hoặc dùng thuốc Trung y, và không có tiền sử bệnh mãn tính. Do công việc bận rộn, anh ấy thường ăn ngoài và thiếu vận động, dẫn đến tăng cân dần dần. Trong một lần kiểm tra sức khỏe công ty, anh ấy bất ngờ phát hiện chỉ số gan cao (AST/ALT: 69/86), và siêu âm cho thấy gan nhiễm mỡ nặng. Anh Vương ngay lập tức tìm đến bác sĩ để điều trị.
Sau khi khám và xét nghiệm máu, kết quả cho thấy không có viêm gan virus B hoặc C, cũng như không có các vấn đề tự miễn dịch hoặc rối loạn chuyển hóa khác. Với chiều cao 175 cm và cân nặng 85 kg, BMI 27.7 kg/m², triglyceride và cholesterol LDL cao, anh ấy được chẩn đoán mắc bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa (MAFLD).
Bác sĩ Trần Kỳ Hạnh, chuyên gia tiêu hóa và gan mật tại Bệnh viện Chi Mei, khuyến nghị anh Vương bắt đầu bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống, tránh đồ uống có đường và thức ăn chiên rán, ăn nhiều trái cây và rau củ, và tập thể dục ở mức độ vừa phải năm ngày mỗi tuần, mỗi lần ít nhất 30 phút. Ba tháng sau, anh Vương giảm được 5 kg, chỉ số gan dần dần giảm và gan nhiễm mỡ cải thiện từ nặng xuống trung bình. Bác sĩ Trần khuyên anh Vương duy trì những thói quen này cho đến khi cân nặng trở lại mức bình thường và thường xuyên theo dõi chỉ số gan cho đến khi trở lại bình thường.
Uống rượu vừa phải để giảm bớt gánh nặng cho gan. (Hình ảnh do Heho Health cung cấp)
Nguy hiểm của gan nhiễm mỡ
Bác sĩ Trần Kỳ Hạnh cảnh báo rằng gan nhiễm mỡ không nên bị coi nhẹ, vì nó có thể phát triển thành viêm gan. Viêm gan là tình trạng viêm gan do nhiều nguyên nhân khác nhau, gây tổn thương tế bào gan, bao gồm viêm gan virus (loại A, B, C, D, và E) và viêm gan không do virus (như viêm gan do rượu, viêm gan do thuốc và viêm gan không do rượu). Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là tình trạng tích tụ mỡ trong các tế bào gan, khi hàm lượng mỡ vượt quá 5% trọng lượng gan.
Mối quan hệ giữa gan nhiễm mỡ và hội chứng chuyển hóa
Trong những năm gần đây, với sự phương Tây hóa trong chế độ ăn uống, tỷ lệ gan nhiễm mỡ và hội chứng chuyển hóa đã tăng lên. Nếu không được quản lý kịp thời, gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến viêm gan nhiễm mỡ, xơ gan và thậm chí là ung thư gan. Các nghiên cứu chỉ ra rằng tỷ lệ gan nhiễm mỡ ở Đài Loan là khoảng 33.3%, với khoảng 5.3 ca tử vong mỗi năm do gan nhiễm mỡ. Theo thống kê năm 2023 của Bộ Y tế và Phúc lợi, khoảng 80% các trường hợp ung thư gan là do viêm gan virus B và C, và 20% là do gan nhiễm mỡ.
Với việc tiêm phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh trên toàn quốc và tỷ lệ chữa khỏi cao của thuốc uống viêm gan C, tỷ lệ viêm gan virus đang giảm dần. Bác sĩ Trần Kỳ Hạnh chỉ ra rằng bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa (MAFLD) thường bị bỏ qua và tiến triển âm thầm thành ba giai đoạn bệnh gan mãn tính (viêm gan, xơ gan và ung thư gan).
Chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa
Từ năm 2020, các chuyên gia toàn cầu đã đồng ý thay thế thuật ngữ "bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)" bằng "bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa (MAFLD)" để nhấn mạnh mối quan hệ giữa gan nhiễm mỡ và rối loạn chuyển hóa. MAFLD được chẩn đoán khi có gan nhiễm mỡ và một trong các điều kiện sau: thừa cân (BMI ≥ 23 kg/m²), tiểu đường tuýp 2 hoặc hai rối loạn chuyển hóa (vòng eo vượt quá, huyết áp cao, triglyceride cao, cholesterol HDL thấp, tiền tiểu đường, kháng insulin cao và protein C-reactive tăng).
Bệnh nhân mắc hội chứng chuyển hóa có nguy cơ mắc tiểu đường, cao huyết áp, mỡ máu cao, bệnh tim mạch, đột quỵ và tử vong do tim cao hơn so với người không mắc hội chứng chuyển hóa. Gan nhiễm mỡ là biểu hiện của hội chứng chuyển hóa trong gan.
Chẩn đoán và điều trị gan nhiễm mỡ
Siêu âm thường được sử dụng để chẩn đoán gan nhiễm mỡ, nhưng không thể xác định tình trạng viêm của các tế bào gan. Chẩn đoán viêm gan nhiễm mỡ cần phải làm sinh thiết gan, mặc dù có tính xâm lấn, nhưng có độ nhạy và độ đặc hiệu cao. Máy đo độ đàn hồi gan (Fibroscan) là công cụ không xâm lấn để đánh giá xơ gan và định lượng gan nhiễm mỡ, quá trình kiểm tra khoảng 5 đến 10 phút, chi phí khoảng 1.000 đến 2.000 TWD.
Hiện tại không có thuốc đặc trị cho gan nhiễm mỡ. Phương pháp chính là cải thiện hội chứng chuyển hóa và kháng insulin thông qua kiểm soát chế độ ăn uống, tập thể dục và giảm cân.
Tập thể dục thường xuyên có thể ngăn ngừa gan nhiễm mỡ. (Hình ảnh do Heho Health cung cấp)
Thay đổi lối sống
Để ngăn ngừa gan nhiễm mỡ và các biến chứng của nó, bạn có thể bắt đầu bằng cách thay đổi lối sống:
- Chế độ ăn uống: Tuân theo nguyên tắc ba ít một cao (ít dầu, ít muối, ít đường, nhiều chất xơ), giảm lượng calo tiêu thụ.
- Tập thể dục: Tập thể dục với cường độ vừa phải ít nhất 30 phút mỗi ngày, tích lũy 150 phút mỗi tuần, như bơi lội, đi bộ nhanh, chạy bộ, đạp xe.
- Hạn chế rượu: Uống rượu vừa phải để giảm bớt gánh nặng cho gan.
- Giảm cân: Mục tiêu giảm 0.5 đến 1 kg mỗi tuần, giảm 10% trọng lượng ban đầu trong vòng sáu tháng.
Đối với bệnh nhân béo phì, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm cân hợp pháp hoặc cân nhắc phẫu thuật nối tắt dạ dày.
Tóm lại, để đảo ngược gan nhiễm mỡ, trước hết cần cải thiện hội chứng chuyển hóa. Thông qua thay đổi lối sống, gan nhiễm mỡ có thể được ngăn ngừa và cải thiện hiệu quả, nâng cao chất lượng cuộc sống.
