Khi đối mặt với kết quả thi cử, các bậc phụ huynh thường lo lắng rằng con mình có thể không đạt được kết quả tốt, và thường hỏi: "Hôm nay con được bao nhiêu điểm?" hoặc "Tại sao con của người ta luôn giỏi hơn con?" Những câu nói này có thể xuất phát từ sự quan tâm của phụ huynh, nhưng lại dễ dàng trở thành áp lực lớn đối với trẻ. Theo khảo sát của Liên minh Phúc lợi Trẻ em, có tới 40% phụ huynh thường so sánh con mình với những đứa trẻ khác, điều này trở thành gánh nặng lớn nhất trên con đường học tập của trẻ. Hành vi này không chỉ ảnh hưởng đến sự tự tin của trẻ mà còn có thể làm rạn nứt mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái.
Dưới áp lực học tập, học sinh tại Đài Loan thường phải đối mặt với thời gian học kéo dài hơn 10 giờ mỗi ngày. Đối với những đứa trẻ này, không chỉ phải đối phó với khối lượng bài vở nặng nề ở trường mà còn phải chịu sự kỳ vọng và so sánh từ cha mẹ. Báo cáo "Tình hình học tập của trẻ em Đài Loan năm 2023" của Liên minh Phúc lợi Trẻ em cho thấy, gần 40% trẻ em cho biết cha mẹ của mình thường so sánh chúng với người khác, và hơn 38% trẻ em cho biết cha mẹ đã đặt ra tiêu chuẩn điểm thi. Điều này khiến những đứa trẻ vốn đã mệt mỏi càng cảm thấy áp lực tâm lý lớn hơn.
Nguyên nhân phụ huynh thích so sánh thường xuất phát từ nhu cầu "ưu việt" vốn có trong con người. Nhà tâm lý học lâm sàng Trần Phẩm Hạo giải thích rằng việc duy trì hình ảnh bên ngoài là bản năng tự nhiên của con người. Khi chúng ta ở trong trạng thái ưu việt, chúng ta cảm thấy hài lòng và tự hào. Nhưng một số phụ huynh không thể chấp nhận sự thiếu sót của bản thân hoặc con mình, nên chọn cách so sánh để tìm kiếm cảm giác ưu việt, nhưng hành vi này thường bỏ qua tổn thương đối với con cái.
Khi cha mẹ thấy con mình không thể so sánh với người khác, họ có thể buột miệng nói: “Nhìn con người khác tốt quá!” Những lời nói như vậy chắc chắn đã gây áp lực cho con cái, khiến chúng càng cảm thấy tự ti và bất lực. Chen Pinhao nhắc nhở cha mẹ nên tránh so sánh con cái. Nguyên tắc là "chỉ so sánh bản thân chứ không phải con cái". Trong các tình huống xã hội, khi người khác hỏi: “Gần đây con bạn thế nào?”, cha mẹ có thể chỉ cần trả lời: “Làm tốt” hoặc chấp nhận lời khen của người khác một cách hào phóng và nhanh chóng kết thúc chủ đề để tránh tập trung quá mức vào thành tích của trẻ.
Việc phụ huynh thích so sánh xuất phát từ nhu cầu duy trì hình ảnh bên ngoài. Những người tự ti và phủ nhận bản thân có xu hướng so sánh mình với người khác nhiều hơn, thậm chí còn truyền tư tưởng này sang con cái của họ. (Hình/Heho cung cấp)
Quan tâm nhiều hơn chỉ là điểm số: cha mẹ khôn ngoan nên học hỏi
Cuộc khảo sát của Children's League cũng cho thấy ngoài việc so sánh, mối quan tâm của nhiều phụ huynh dường như chỉ giới hạn ở kết quả học tập. Cuộc khảo sát chỉ ra rằng hơn 20% trẻ em tin rằng cha mẹ chỉ quan tâm đến điểm số của chúng và bỏ qua những điều lớn nhỏ khác trong cuộc sống. Không chỉ vậy, một số trẻ thậm chí còn phải chịu sự sỉ nhục bằng lời nói, thậm chí là trừng phạt về thể xác từ cha mẹ do học tập kém, điều này chắc chắn có tác động tiêu cực đến sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ.
“Tại sao phụ huynh chỉ quan tâm đến điểm số?” Đây có lẽ là thắc mắc lớn nhất trong lòng nhiều học sinh. Nhà tâm lý học tư vấn Đặng Shanting giải thích rằng xã hội châu Á có xu hướng coi trọng điểm số vì điểm số là tiêu chuẩn đo lường trực tiếp nhất và có thể nhanh chóng xác định thành tích của một đứa trẻ. Tuy nhiên, tiêu chuẩn duy nhất như vậy đã khiến nhiều học sinh phải chịu áp lực tâm lý rất lớn. Cho dù họ không thể đáp ứng được kỳ vọng của bản thân hay lo lắng rằng điểm số của mình không bằng các bạn cùng lứa, đây là những nguyên nhân gây lo lắng thường gặp trong cuộc sống hàng ngày của học sinh.
Đặng Shanting nhắc nhở rằng trong quá trình trưởng thành, việc khám phá hướng đi tương lai đòi hỏi phải trải qua giai đoạn bối rối. Đây không phải là việc có thể hoàn thành trong một hoặc hai học kỳ. Cô hy vọng học sinh sẽ không đặt quá nhiều áp lực cho bản thân. Đây là một quá trình đòi hỏi sự quan sát lâu dài và thử nghiệm và sai sót. Đối với cha mẹ, điều quan trọng nhất là cho con đủ kiên nhẫn và hiểu biết, không yêu cầu con nhanh chóng đáp ứng mong đợi của mình mà tôn trọng nhịp độ trưởng thành của con, mới có thể thực sự giúp con giảm bớt áp lực trên vai.
Giảm so sánh và tôn trọng tốc độ của con bạn là sự hỗ trợ tốt nhất
Sự phát triển của một đứa trẻ không chỉ được quyết định bởi kết quả học tập; hạnh phúc và sự tự tin đều là những mục tiêu quan trọng không kém. Cha mẹ nên cố gắng tránh so sánh và học cách trân trọng từng tiến bộ nhỏ của con mình. Đây chính là chìa khóa giúp trẻ lớn lên hạnh phúc. Nếu cha mẹ không còn chỉ tập trung vào những con số, thứ hạng mà tôn trọng và thấu hiểu ý kiến của con, tôi tin rằng mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái sẽ bền chặt hơn, con cái sẽ lớn lên khỏe mạnh và thoải mái hơn.
Cha mẹ nên nhớ rằng thay vì dùng điểm số để đo lường giá trị của con mình, tốt hơn hết hãy cùng con khám phá thế giới chưa biết và học cách chấp nhận những thất bại cũng như tận hưởng vẻ đẹp của sự trưởng thành trong quá trình này. Khi cha mẹ buông bỏ tâm lý so sánh, con cái sẽ tự do hơn, được tiếp thêm sức mạnh để đối mặt với hành trình trưởng thành trong tương lai.
