Hành vi bạo lực thường được liên tưởng đến vấn đề thanh thiếu niên, nhưng thực tế, nhiều trẻ em đã bộc lộ dấu hiệu mất kiểm soát cảm xúc từ khi còn nhỏ, và điều này thường trở thành nguyên nhân gây căng thẳng cảm xúc giữa cha mẹ và con cái. Bác sĩ Lý Uyển Trân, bác sĩ điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Thành phố Đài Bắc khu Tùng Đức, khuyến nghị rằng việc huấn luyện cảm xúc không chỉ dành cho trẻ em mà cả phụ huynh cũng cần học cách kiểm soát bản thân và hướng dẫn con một cách thích hợp, từng bước xây dựng mối quan hệ cha mẹ - con cái ổn định.
Huấn Luyện Cảm Xúc Song Song Cho Cha Mẹ Và Con Cái
Đối với nhiều phụ huynh, khi trẻ có hành vi bạo lực, họ cảm thấy bất lực, nhưng chỉ trách mắng thì không giải quyết được vấn đề. Bác sĩ Lý cho biết, nhiều trẻ em do không kiểm soát được sự xung động mà hành động bạo lực. Cha mẹ nên tìm hiểu liệu đằng sau hành vi của trẻ có tình trạng tâm lý nào như thiếu tập trung, tăng động hoặc áp lực cảm xúc bị đè nén hay không. Dù nguyên nhân là gì, kỹ năng làm cha mẹ điềm tĩnh, môi trường đối thoại dịu dàng và các bài tập kiểm soát cảm xúc đều là chìa khóa để cải thiện hành vi bạo lực của trẻ.
Cung Cấp Không Gian Bình Tĩnh, Tránh Leo Thang Cảm Xúc
Khi cảm xúc giữa cha mẹ và con cái dần tăng cao, điều quan trọng là để cả hai có thời gian bình tĩnh. Nhiều phụ huynh rơi vào vòng luẩn quẩn của phản ứng cảm xúc, khiến cả hai bên mất kiểm soát. Bác sĩ Lý nhắc nhở, khi cha mẹ giữ được bình tĩnh, đó là lúc họ nêu gương tốt nhất. Nếu cảm thấy bầu không khí căng thẳng, phụ huynh có thể nói nhẹ nhàng với con: "Chúng ta hãy cùng bình tĩnh, khi tâm trạng ổn định chúng ta sẽ nói chuyện." Tránh nói lời trách móc hoặc tổn thương khi cảm xúc đang dâng cao.
Phụ huynh nên hướng dẫn trẻ bình tĩnh, tìm ra các điểm kích thích cảm xúc và hiểu rõ những cảm xúc phức tạp đằng sau cơn giận. (Hình / Cung cấp bởi Heho)
Ba Bước Đối Thoại Sau Khi Trẻ Bình Tĩnh
Sau khi trẻ đã bình tĩnh, cha mẹ có thể sử dụng ba bước sau để thảo luận, giúp trẻ hiểu rõ tâm trạng và học cách kiểm soát cảm xúc:
- Hướng Dẫn Trẻ Tìm Ra Nguyên Nhân Cảm Xúc: Giúp trẻ xác định nguyên nhân dẫn đến cảm xúc của mình, hiểu được tình huống hoặc hành động nào đã khiến trẻ lo lắng hoặc tức giận.
- Tự Phản Tư Về Mẫu Hành Vi: Cha mẹ nên tự nhắc nhở xem trong lúc tương tác có sử dụng ngữ điệu hoặc lời nói nào có thể làm trẻ kích động không. Điều này giúp cha mẹ dẫn dắt trẻ tốt hơn trong tương lai.
- Phân Tích Sự Phức Tạp Đằng Sau Cảm Xúc: Giúp trẻ hiểu rằng không chỉ đơn thuần là tức giận, mà còn có thể chứa đựng cảm xúc oan ức, xấu hổ hoặc các cảm xúc phức tạp khác. Thông qua phân tích này, giúp trẻ nắm được cách biểu đạt đúng cảm xúc của mình.
Liệu Pháp Hành Vi Nhận Thức, Dạy Trẻ Luyện Tập "Đạp Phanh"
Bác sĩ Lý nhấn mạnh rằng liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) là một phương pháp hữu ích để giúp trẻ kiểm soát sự xung động. Thông qua việc vẽ sơ đồ quá trình từ nguyên nhân đến hành vi, trẻ có thể dần hiểu được quá trình kích hoạt cảm xúc. Ví dụ, khi gặp một số kích thích từ ngôn ngữ, trẻ có thể xuất hiện các phản ứng cơ thể như tim đập nhanh, thở gấp - đây là tín hiệu cảm xúc sắp mất kiểm soát. Khi tín hiệu này xuất hiện, trẻ có thể thử chuyển hướng chú ý hoặc thực hành thở sâu để đạt được hiệu quả quản lý cảm xúc.
Đối Thoại Lý Trí, Tạo Không Gian An Toàn Cho Việc Biểu Đạt Cảm Xúc
Trong quá trình huấn luyện kiểm soát cảm xúc, bác sĩ Lý khuyến nghị phụ huynh nên tránh sử dụng ngôn ngữ chỉ trích hoặc trách móc, vì điều này có thể khiến trẻ có tâm lý phòng thủ và không dám bộc lộ cảm xúc thật của mình. Khi trẻ có thể chia sẻ mà không bị áp lực, trẻ mới sẵn lòng đối diện với vấn đề cảm xúc và dần học cách tự điều chỉnh.
Kiểm soát cảm xúc không chỉ là vấn đề của trẻ mà còn là kỹ năng mà phụ huynh cần học cùng với con mình. Khi phụ huynh và trẻ cùng nâng cao khả năng quản lý cảm xúc, họ sẽ tìm thấy cơ hội để giao tiếp nhẹ nhàng hơn trong mỗi cơn bão cảm xúc, từng bước tạo nên mối quan hệ cha mẹ - con cái ổn định và hài hòa.
